Van’da, Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Derneği Başkanı Prof. Dr. Fevzi Özgökçe, halk arasında ışkın (ışgın, uşkun, rıvas, dağ muzu, yayla muzu) olarak bilinen bitkinin özellikle çiçeklenme döneminde erken ve aşırı toplanmasın
Van’da, Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Derneği Başkanı Prof. Dr. Fevzi Özgökçe, halk arasında ışkın (ışgın, uşkun, rıvas, dağ muzu, yayla muzu) olarak bilinen bitkinin özellikle çiçeklenme döneminde erken ve aşırı toplanmasından dolayı nesli tehlike altına girdiğini vurguladı.
Her yıl 22 Mayıs tarihinde ‘Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik Günü’ nün kutlandığını ifade eden Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Derneği Başkanı Prof. Dr. Fevzi Özgökçe, bu özel günde genelde dünyanın özelde ise Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğinin tanınması, korunması ve geliştirilmesinin hedeflendiğini söyledi. Her yıl biyolojik çeşitlilik alanında farkındalığı artırmak ve toplumsal bilinci yükseltmek için çeşitli etkinlikler düzenlediklerini belirten Özgeökçe, özellikle nesilleri tehlike altında bulunan ya da bulunabilecek türlerin uluslararası ticaretinin izlenmesi ve gerekli şartlarda durdurulması, ekolojik dengenin, uluslararası ticaret yoluyla istismar edilmesinin önlenmesi, ülkelerin sahip oldukları biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımlarının sağlanması için, taraf ülkelere yardımcı olmayı hedeflediklerini belirtti. Korona virüs pandemisi nedeniyle bu yıl etkinliklerin daha çok çevirim içi sunumlar, sesli ve görsel basında dikkat çekilerek yapıldığını aktaran Özgökçe, " Biyoçeşitlilik alanında oldukça zengin olan ülkemiz, bu zenginliğinden dolayı uzun yıllardan beri biyokaçakçılığa da maruz kalıyordu. Günümüzde genetik kaynakların değeri anlaşıldıkça biraz daha fazla risk altındaki ülke durumuna geldik" dedi.
“Uşkunun nesli tehlike altına girdi”
“Hazıra Dağ Dayanmaz” atasözünden de anlaşıldığı gibi devamlı ve bilinçsizce doğadan sökülerek ticareti yapılan bitkiler için sürdürülebilirliğin mümkün olmadığına vurgu yapan Özgökçe, “Özellikle Bahar aylarında yetişen, Polygonaceae familyasına dahil edilen ve bilimsel ismi Rheumribes L. olan ve rakım farkına göre mart ayından temmuz ayına kadar beş aylık bir süreçte çiçeklenen ve temmuz sonu gibi tohum bağlayan ışkın (ışgın, uşkun, rıvas, dağ muzu, yayla muzu), Van, Bitlis, Hakkari başta olmak üzere Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetişir. Kaya diplerinde, taşların arasında, yamaçlarda yetişen ışkının, özellikle çiçeklenme döneminde erken ve aşırı toplanmasından dolayı nesli tehlike altına girdi. Bir an evvel bu bitkinin kültürü yapılarak üretiminin yapılması ve bu bitkinin mutlaka koruma altına alınması gerekmektedir. Uşkunun üzerinde pek çok bilimsel çalışmalar yapılmış olduğunu, bitkinin özellikle tohuma geçmeden, daha çiçekleneme döneminde aşırı bir şekilde toplandığı için gelecek nesillere de bu lezzetin aktarılabilmesi için bitkinin tanıtımının iyi yapılması ve çimlenme problemi olmayan bu nadide bitkinin üretilerek başta yöre halkı olmak üzere yurt içinde tüketimi ve hatta yurt dışına dahi ihraç edilerek ülke ekonomisine de çok önemli bir katkı yanında yeni bir istihdam alanı da açılabilecektir” ifadelerini kullandı.
“İnci kefali gibi ışkının da koruma altına alınması gerekir”
Van Gölü için çok önemli bir değer olan Van Balığının (inci kefali) üreme dönemi boyunca nasıl korunuyorsa aynı şekilde ışkının da korunması gerektiğinin altını çizen Özgökçe, “Van Balığı gibi ışkının da 21 Mart’tan başlayıp 21 Temmuz’a kadar kesinlikle arazide toplanmaması, tüketilmemesi ve satılmaması gerekir. Aynı hassasiyetin ışkın ve daha birçok ekonomik değeri olan bitkiler için de gösterilmesi gerekmektedir. Çünkü hali hazırda üretilmeyen bu bitkilerin tam çiçek açma döneminde, bilinçsizce ve çok aşırı bir şekilde toplanması, bu bitkinin bu bölgede neslini tehlike altında bırakmaktadır. Halkımız ve zabıtalarımız inci kefaline gösterdiği hassasiyetin aynısını ışkın için de göstermeliler. Daha önceleri Erek Dağı’nın yerleşim yerlerine yakın yerlerde dahi bulunurken, şimdilerde ışkın aşağı kesimlerde kalmadığı gibi çok yukarı kesimlerde de dahi aşırı toplanmadan dolayı tehlike altına girme tehdidiyle karşı karşıyadır” diye konuştu.
Van halkının otokontrol çerçevesinde Van balığının ve ışkının korunmasını bizzat kendisinin yapması gerektiğini dile getiren Özgökçe, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Halkımızın güvenlik kuvvetlerine ve zabıtalara her konuda olduğu gibi bu konuda da ciddi desteği olması gerekir. En önemli koruma yöntemi yerel halkın yerinde korumasıdır. Bir türün ve onun genlerinin, o türün yaşadığı doğal yaşam ortamlarında koruma altına alınması işlemidir. Ayrıca bu ortam başka hayvan türlerinin de yaşadığı bir ekosistemdir. Söz konusu ekosistemde bir tür koruma altına alındığı zaman, bu süreç içinde başka tür de aynı ekosistemde korunur. Biyolojik çeşitlilik, başta gıda olmak üzere insanların temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yere ve öneme sahiptir. İnsan faaliyetleri sonucu oluşan hava, su ve toprak kirliliği kadar, doğal kaynakların sürekli ve yanlış kullanımı nedeniyle küresel biyolojik çeşitliliğin 2023 yılına kadar yüzde 25’inin kaybedileceği tahmin edilmektedir. Biyolojik çeşitlikte meydana gelen kayıplar, bunların sağladığı ekolojik hizmetlerde de kayba neden olmaktadır. Biyolojik çeşitlilik bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden olan Türkiye, değişik olumsuz etkenler nedeniyle biyolojik çeşitlilik kaybıyla karşı karşıyadır. Hangi önemli canlı hangi bölgede yaşamaktaysa, o bölge halkı başta olmak üzere koruma yöntemleri, o canlının üreme dönemleri çok iyi bir şekilde anlatılmalı ve farkındalık oluşturulmalıdır. Önce kendisi avlanmayacak ve toplamayacak. Bunu halkımıza, çocuklarımıza iyi anlatmamız lazım. Bunu bilinçsiz bir şekilde tüketmeye devam edersek, bir müddet sonra bu balığın ve ışkının da neslini yok ederiz.”
