Başbakan Adnan Menderes’in 58. ŞEHADET yıl dönümü

Siyaset adamı Adnan Menderes, 1950-60 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti'nin başbakanlığını yürüttü, 27 Mayıs darbesinin ardından 17 Eylül 1961 tarihinde idam edilen Türkiye Cumhuriyeti'nin tek başbakanıdır. Peki, Adanan Menderes kimdir, neden asıldı?

Demokrat Parti Genel Başkanı Adnan Menderes, 9 Haziran 1950 - 27 Mayıs 1960 tarihleri arasında başbakan olarak görev aldı. İlk olarak CHP'den 1931 Türkiye genel seçimlerinde Aydın milletvekili olarak meclise girdi. Adnan Menderes neden idam edildi? Adnan Menderes partisi ve hakkında bilinmeyenler...

ADNAN MENDERES KİMDİR?
Menderes, 1899 yılında Aydın'da dünyaya geldi. Tam adı Ali Adnan Ertekin Menderes, olan politikacının babası İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Bey, annesi Aydınlı Hacı Alipaşazadeler'den Tevfika Hanım'dır.

Okul hayatına, İzmir İttihat ve Terakki Mektebi'nde başlayan Menderes, eğitimine İzmir Amerikan Koleji'nde devam etti. 1931 yılında CHP Aydın milletvekili seçildikten sonra Ankara Hukuk Fakültesi'ne girerek, 1935 yılında mezun oldu. Yedek subay eğitimi almasına karşı, Birinci Dünya Savaşı'na sıtma hastalığına yakalandığı için katılamadı ve Kurtuluş Savaşı'nda gösterdiği başarılardan dolayı İstiklal Madalyası almaya layık görüldü. İzmirli Evliyazade Fatma Berin Hanım ile 1929 yılında evlendi ve Yüksel, Mutlu, Aydın olmak üzere üç oğlu oldu.

CUMHURİYET HALK PARTİSİ'NDEN AYDIN MİLLETVEKİLİ SEÇİLDİ
Adnan Menderes, 1930 yılında kısa süreli de olsa Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın bir kolunu organize etti. Partinin kendini feshetmesinden sonra ise Cumhuriyet Halk Partisi'ne geçti ve 1931 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Aydın milletvekili olarak seçildi. Menderes, o dönemlerde en sert çıkışını, "çiftçiyi topraklandırma yasası" görüşülürken yaptı. Bu çıkış sonrasında ise Menderes, parti içi muhalefetten dolayı 1945 yılında CHP'den ihraç edildi. 1945 senesine kadar, TBMM'de komisyon raportörlüğü yaptı. O yıl Saracoğlu Hükümeti'nin gündeme getirdiği Toprak Kanunu tasarısını şiddetle eleştirerek komisyondan istifa etti. Partide yaptıkları muhalefetten dolayı, 12 Haziran 1945'te, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte, CHP Disiplin Kurulu tarafından ihraç edildiler. Bu hareketler, Demokrat Parti'nin 7 Ocak 1946'da kurulmasına sebep oldu.

DEMOKRAT PARTİ'DEN MİLLETVEKİLİ SEÇİLDİ
Menderes, 1946 seçimlerinde, Demokrat Parti'den Kütahya milletvekili seçildi. Celal Bayar'dan sonra, partide ikinci adam durumuna geldi. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde, DP, oyların 53,5'ini alarak iktidar oldu. On senelik DP iktidarının, tek başbakanı (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960) oldu ve o döneme damgasını vurdu. İktidarı zamanında, 5 hükümet kurdu. Bu on senelik zaman içinde, Türkiye'nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı.

6-7 EYLÜL OLAYLARI
Tarihe 6-7 Eylül olayları olarak geçen, azınlıklara karşı gerçekleştirilen olaylarda Menderes'i etkileyen en önemli olayların başında gelir. Kıbrıs konusunda Londra'da ikinci tur görüşmeler yapılırken, 6 Eylül 1955 gecesi İstanbul'da bazı gazetelerin Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığını yazması üzerine özelikle Rumlara karşı yönelen olaylarda, 73 kilise, 8 ayazma, 1 havra, 2 manastır, 4 bin 340 dükkan, 110 otel ve lokanta, 21 fabrika ve 3 bin 600 ev saldırıya uğradı, 1 papaz olaylar sırasında öldürüldü. Bu olaylar sebebiyle TBMM olağanüstü toplandı. Hükümet adına konuşan Başbakan yardımcısı Fuad Köprülü hükümetin olaylardan haberi olduğunu ancak gün ve saatinin kesin olmadığını açıkladı.

YÜKSEK ADALET DİVANI MENDERES VE ARKADAŞLARINI YARGILADI
1960 yılında talebe hareketlerinin artması, hoşnutsuz grupların memleketi iç karışıklıklara sürüklemesi sonucu, Silahlı Kuvvetlerin ihtilal yapmasına sebep oldu. TSK'nın 27 Mayıs 1960 günü açıklama yaptığı sırada Eskişehir'de bulunan Adnan Menderes ve siyasetçi arkadaşları tutuklandı. Ankara'da bir süre tutulan Menderes, sonra Yassıada'ya yargılanmak üzere gönderildi. Yüksek Adalet Divanı, 9 ay 27 gün boyunca Menderes ve beraberindeki siyasetçileri yargıladı. Yargılama süreci sonunda 14 kişinin idamına, 31 kişinin de ömür boyu hapse mahkum edilmesine karar verdi.

MENDERES VE BERABERİNDEKİLER İDAM EDİLDİ
Menderes, 27 Mayıs askeri darbesinin ardından, 17 Eylül 1961 tarihinde asılarak idam edildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1990 yılında çıkardığı yasayla, Menderes ve onunla beraber idam edilenlere itibarlarını iade etti.
 

Kaynak: Van Postası Gazetesi