Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op.Dr.Meltem Aksu Sönmezer, hafta hafta gebelik serüvenini anlattı.
Gebeliğin ilk 2 haftası olarak sayılan dönem aslında hamileliğin gerçekleşmesinden hemen önceki döneme denk geldiğini anlatan Op.Dr.Meltem Aksu Sönmezer, “Yani hamileliğin ilk 2 haftası olarak sayılan dönemde aslında gebe değilsinizdir. Beklenen doğum tarihini hesaplamak için hamile kadının son adet döneminin başlangıcından itibaren 40 hafta sayılır. Gebeliğin 1. haftası olarak sayılan hafta aslında hamile kadının en son adet gördüğü haftadır. Adet döneminin başlangıcından sonraki yaklaşık 14.günde kadının yumurtalıklarındaki yumurtalardan biri içi sıvı dolu bir kesecik içinde yumurtalık yüzeyine yaklaşır ve içindeki yumurtayı dışarı bırakır. Bu yumurta kadının uterusunun (rahim) her iki tarafında uzanan ve ucu rahime açılan fallopian tüpleri tarafından alınır ve burada döllenmeyi bekler.” Dedi.
Op.Dr.Meltem Aksu Sönmezer, adet döneminin başlangıcından sonraki 14. gün civarı kadının hamile kalma şansının en yüksek olduğu dönem olduğunu ifade ederek, “Ovulasyondan önceki 6 gün içinde kadın cinsel ilişkiye girerse spermin yumurtayı dölleme şansı en yüksektir. Fallopian tüplerinde bekleyen yumurta eğer erkekten gelen sperm ile karşılaşırsa döllenir. Bunun sonunda tek hücreden oluşan ve zygot denilen yapı oluşur. Birden çok yumurta aynı anda döllenmeye hazırlanmışsa ve döllenirse zygot sayısı da buna göre değişir ve ikiz-üçüz gibi çoğul gebeliklere yol açabilir.
Zygot 46 kromozoma sahiptir. Bunun 23’ü anneden, 23’ü babadan gelir. Kromozomlar bebeğinizin göz rengi, cinsiyeti gibi özellikleri belirler Zygot daha sonra rahime doğru yola çıkar” diye konuştu.
Op.Dr.Meltem Aksu Sönmezer, 3-4 Hafta; Zygot Fallopian tüplerinden uterusa doğru yol alırken bir taraftan da kendi içinde bölünerek büyüdüğünü, hücre sayısını artırarak küçük bir yaban çileği görünümünü aldığını ve bu döneme blastosist denildiğini belirterek, “Döllenmeden sonraki 3-4 gün içinde bu hücre topluluğu uterusa ulaşır, burada da 2-3 gün serbestçe hareket ettikten sonra uterusun iç yüzeyine tutunur, buna implantasyon denir. Hamilelik aslında implantasyon ile başlar. Blastosistin iç kısmındaki hücrelerden embryo, dış kısmından da uterusa tutunup bebeği besleyecek zar tabakaları-plasenta gelişir” diye konuştu.
Kadınlarda gebeliğin ilk belirtisi genellikle adetin gecikmesi olduğunu kaydeden Op.Dr.Meltem Aksu Sönmezer, açıklamasını şöyle sürdürdü;
“Gebelik testlerinin çoğu adet gecikmesi ile birlikte pozitifleşir. Gebe kadında aynı zamanda yorgunluk, karında şişkinlik hissi, sık idrara çıkma, bulantı ve göğüslerde hassasiyet başlayabilir.
5-6 Hafta: Bölünen hücreler embryo halini alır. Embryo döneminde bebeğin beyin, omurilik, göz, kulak gibi tüm ana organları gelişmeye başlar. Bu dönemde embryo 4-5 mm büyüklüğündedir. Damarlar gelişmeye ve en ilkel formunda oluşan kalp atmaya başlar. Kol ve bacakların gelişeceği küçük yumrular çıkmaya başlar. İleride beyin ve sinir sistemini oluşturacak nöral tüp yapılanmaya başlar, vücut C harfi şeklinde bükülü durur. Göbek bağı oluşmaya başlar.
7-8 hafta: Embryo 7-14 mm büyüklüğe ulaşır, beyin ve yüz hızla gelişmeye başlar. İlkel yüzde burun delikleri oluşur. Kalp oluşumu ilerler. Gözler görünür hale gelir. Kulak kepçesi, karaciğer ve üst dudak oluşmaya başlar.Gebe kadında hamileliğin 2.ci ayında bulgular ve yakınmalar daha belirgin hale gelir. Göğüslerde hassasiyet, halsizlik, sık idrara çıkma, göğüste reflüye bağlı yanma hissi, bulantı ve kusma şikayetleri artar. Kalp hızı artar.
9-10 Hafta: Araları perdeli el ve ayak parmakları oluşur, kollar dirsekten bükülür. 10.cu haftadan sonra embryo fetüs halini alır. 21-40 mm uzunluğa erişir. Kafa yuvarlaklaşır. Boyun gelişmeye başlar, göz kapakları, gelişmekte olan gözleri korumak amacıyla kapanır.11-12 Hafta: Bebek artık fetüs olarak bilinir. Bebeğin başı tüm vücudunun yarısını yapacak kadar büyüktür. Bükülü duran fetusun başının tepesinden kalçasına kadar olan uzunluk (CRL: Crown rump length)ölçülerek büyüme değerlendirilir, bu uzunluk 6-7.5 cm’dir. El ve ayak parmaklarının arasındaki perdelenme kalkar, göz kapakları hala birbirine yapışıktır, gözler birbirinden oldukça ayrık yerleşmiştir.
Deri ve tırnaklar büyümeye başlar, cinsiyete bağlı olarak salgılanan hormonlar dış genital organları kız veya erkek yönünde değiştirir.Fetus hareket etmeye başlar. Ağırlığı 11.ci haftada 8 gram, 12.ci haftada 14 gram civarındadır.
Hamile kadında gebeliğin 2.ci ayındaki bulgular ve yakınmalar devam eder. Meme ucunun etrafındaki alan koyulaşır ve genişler. Hamileliğin ilk 3 ayında kadında kilo alımı çok belirgin değildir (yaklaşık 1 kilo). Hamilelikte düşüklerin çoğu ilk 3 ayda gerçekleşir.
13-14 Hafta: CRL 8 cm’i bulur. Ultrason ile cinsiyet ayrımı yapılabilir. Saçlar uzamaya başlar, ağız tavanı oluşur. Bebeğin daha önceleri göbek bağının içinde gelişmekte olan barsakları karın içine döner ve yerleşir. Bebek idrar yapmaya başlar, bu idrar anne karnındaki amniyotik sıvıya atılır. Kafa çevresinde, kol ve bacaklarda oluşmakta olan kemikler sertleşir. 14. haftada bebeğin cinsiyeti daha net olarak belirginleşir, Ultrason ile ayırım yapılabilir. Bebek yaklaşık 40 gram ağırlığındadır.
15-16 Hafta: CRL 12 cm’e ulaşır. Kızlarda anne karnında yumurtalıklarda binlerce küçük yumurta oluşmaya başlar. Kafada saç oluşumu belirginleşir. Gözler öne doğru çıkar ve yavaşça hareket etmeye başlar. Fetus ağızı ile emme hareketi yapmaya başlar.
Gebe kadında hamileliğin 4.cü ayında bazı erken gebelik bulguları kaybolmaya başlar. Bulantı genellikle azalır ama kabızlık ve göğüste yanma hissinde artış olabilir. Memedeki değişiklikler devam eder. Solunum sayısında artış veya göğüste daralma hissi, baş dönmesi olabilir.
17-18 Hafta: CRL 14-15 cm’e ulaşır. Bebeğin derisi altında yağ birikimi başlar, bu hem bebeğe enerji verir hem de doğumdan sonra bebeği sıcak tutar. Bebeğin kulakları kafasının her iki yanında hafifçe öne doğru açılır, bebek duymaya başlar. Bebek bu dönemde yaklaşık 200 gramdır.
19-20 Hafta: CRL 16 cm’e uzar. Cilt vernix caseosa denilen, peynire benzeyen ve deriyi koruyan yağlı bir madde ile kaplanır. Kız bebekte rahim (uterus) ve vajina belirmeye başlar.
Gebe kadın bebeğin hareketlerini genellikle ilk kez 5.ci ayda hisseder. Aynı zamanda hamile kadında daha önceki aylarda başlayan memedeki değişiklikler artarak devam eder, kabızlık-burun kanamaları-baş dönmeleri-nefes darlığı-göğüste yanma hissi sık görülen yakınmalardır
23-24 Hafta: CRL 20cm’dir. Kaşlar 23-26.cı haftalar arasında gelişir. Gözlerde hızlı hareket başlar. El ve ayak izleri oluşmaya başlar. Erkek bebeklerde testisler karın içinden skrotuma -torbaya doğru inmeye başlar, kızlarda ömür boyu yetecek kadar yumurta oluşumu tamamlanır. Bebek aralıklı olarak uyur ve uyanır. Bebeğin ağırlığı yaklaşık 630 gramdır. Bu haftadan sonra doğan bazı bebekler yoğun bakım ile yaşatılabilirler.
Hamile kadında bu aylarda nefes darlığı genellikle azalır, diğer yakınmalar sürebilir. Memeler kolostrum denilen ilk sütü yapmaya başlarlar, bu tüm gebelik boyunca devam edebilir. Bazı gebe kadınlarda Braxton-Hicks kontraksiyonları denilen ağrısız uterus veya karın kasılmaları olur. Bunlar gebeliğin bu aşamasında normaldir ve erken doğum bulgusu değildir, ancak endişelenen gebe kadın mutlaka doktoruna danışmalıdır.
25-26 Hafta: CRL 23 cm’e uzar. Fetusta vücutta yağ oranı artmaya başlar ve doğuma kadar devam eder, fetusun asıl kilo alımı bu dönemde başlar.Bebek tanıdık seslere örneğin annesinin sesine hareket ederek tepki vermeye başlayabilir. Bu dönemde bebeğin akciğerlerinde surfaktan yapımı başlar. Surfaktan bebeğin akciğerlerini soluk alıp verirken açık tutar, solunuma yardımcı olur (erken doğum ihtimali olan gebe kadınlara steroid enjeksiyonları yapılarak bebeğin surfaktan yapımı artırılır, akciğer gelişimi hızlandırılır). Bebek yaklaşık 820 gram ağırlığındadır.
27-28 Hafta: CRL 25 cm civarındadır. 28 haftaya kadar gözler kapalıdır, göz kapakları yapışıktır. Bu haftalarda gözler kısmen açılır, kirpikler belirmeye başlar.
Bebek kilo almaya devam eder, bu da deriyi gererek cilt kırışıklıklarını düzeltir. Bebek 1000 gram civarındadır. Bu haftalarda doğan bebeklerin yaklaşık %90’ı ileride beyin ve vücut gelişimi etkilenmemiş olarak yaşarlar.
Gebe kadının karnı büyümeye devam eder. Sırt ağrıları artabilir. Baş dönmesi yakınmaları daha azalır.
29-30 Hafta: Son trimester başlar. CRL 27 cm’e ulaşır. Erken doğan bebeklerde bu nedenle inmemiş testis daha sık görülür. Bebeğin kErkek fetusta 30-34 haftalar arasında testisler skrotuma-torbaya inmeye devam ederler, genellikle bu iniş 40.cı haftada tamamlanır. kemik gelişimi tamamlanmıştır ama kemikler hala yumuşaktır, kolay kırılır. Gözler zamanın çoğunda tam açıktır. Saç oluşumu hemen hemen tamdır. Bebek yaklaşık 1300 gram ağırlığa erişir.
31-32 Hafta: CRL 28 cm’i bulur. Lanugo dökülmeye başlar. Bebeğin sinir sistemi vücut ısısını ayarlayabilecek kadar gelişmiştir. Bebek nefes alma hareketlerine başlar, 1700 gram civarında ağırlığa sahiptir.
Karın büyüdükçe gebe kadında nefes alma güçlüğü görülür, yorgunluk belirginleşir. Bacaklarda varisler veya barsakta hemoroidler görülebilir. Hemoroidler kaşıntıya veya ağrıya yol açabilirler. Braxton-Hicks kontraksiyonları, kabızlık, göğüste yanma hissi devam edebilir. Gülerken veya hapşırırken altına idrar kaçırmaları olabilir. Hormonlardan dolayı hamile kadında saçlar daha canlı ve parlak görülebilir.
33-34 Hafta: Fetus CRL’i 30 cm’e uzar. Göz bebekleri ışığı fark eder, ona göre büzülür veya açılır. Lanugo hemen hemen tamamen kaybolur. Tırnaklar uzayarak parmak ucuna kadar gelir.”