Iğdır'da 83 kişinin katledildiği 'Uzun Hüseyin Kuyusu' Ermeni mezalimini unutturmuyor

IĞDIR (AA) - Yaklaşık 13 metre derinliğindeki kuyu, Hakmehmet köyünde yaşayan "Uzun Hüseyin" lakaplı Hüseyin Duman'a ait arazide bulunuyor.

Tarihi kaynaklar ve yöre halkının anlatımlarına göre, 1919'da bölgeye gelen binlerce Ermeni, köyde yaşayan tüm ailelerin erkeklerini, çeşitli hileler kullanarak ya da zorbalıkla köy meydanına topladı.

Burada toplananların ellerini bağlayan Ermeni çeteleri, çeşitli işkencelerle kimisini katlederek kimisini de canlı canlı su kuyusuna attı.

Ermenilerin yaptığı katliamda kuyuya atılan ve kaçarak kurtulmayı başaran Hüseyin Duman, o gün yaşananların bugüne kadar bilinmesini sağladı.

Uzun Hüseyin'in oğlu Felemez Duman (77), AA muhabirine yaptığı açıklamada, babası ve köylülerin Ermeniler tarafından uğradıkları katliamda başından geçenleri anlattı.

Halen toplu mezarın bitişiğindeki evinde yaşayan Duman, "Babam derdi ki köyün etrafını Ermeniler sardı, herkesin evini bastı, erkeklerin hepsini camiye topladı, ileri gelenlerin ellerini bağladı. Babam diğerlerine 'Gelin kaçalım.' diyor, akrabalarımız, ailelerimiz burada, onlar ne olacak diye düşünüyorlar. Babam kaçmayı başarıyor, arkasından birkaç mermi de atıyorlar ama isabet etmiyor." dedi.

Babasının, etraftaki Ermeni nöbetçilerinden dolayı köyün dışına çıkamadığından samanlığa saklandığını anlatan Duman, "Bağladıkları erkekleri samanlığın yakınındaki su kuyusuna getiriyorlar, birer birer kuyuya atıyorlar, bazılarını baş aşağı atıyorlar ve üstlerine mermi sıkıyorlar. Sonunda da taşla üstlerini örtüyorlar. Annem diyordu ki biz kaçtık, kurtulduk, İran'a gittik, uzun zaman sonra köyümüze döndük ve su kuyusundan halen kan çıkıyordu." diye konuştu.

Duman, kuyunun bir süre sonra dünya kamuoyu gündemine geldiğini ve burada kazı çalışması yapıldığını belirterek, şöyle devam etti:

"Geldiler burayı kazdılar, 12-13 metre kazdıktan sonra kafatasları çıkmaya başladı. Bazılarının kılıçla, bazılarının da başı kesilerek öldürüldüğü belirlendi. Ermeniler şimdi katledildiklerini söylüyor, arşivleri açalım, dünya kamuoyu incelesin. Biz katliam yapmadık, Müslüman'da katliam olmaz. Türkiye katliam yaptıysa, İstanbul'un en iyi yerlerinde yaşayanlar Ermenilerdir, orada nasıl kaldılar, kiliseleri var, ayin yapıyorlar, okulları var, hastaneleri var. Bunu bir çocuğa söylesen bile inanmaz."

Zamanında bölgenin ileri gelenlerinden olan ve Ermenilerce katledilen Behman Güneş'in torunu Aziz Güneş (67) de babasının kendisine anlattıklarını aktardı.

Katliamın Kurban Bayramı gününde gerçekleştiğini ve babasının katliam zamanında 9-10 yaşlarında olduğunu ifade eden Güneş, şöyle konuştu:

"Ermeniler köyü bastı, annem beni kilere çekti 'gitme' dedi. Behman dedemin de içinde olduğu ileri gelenleri toplayıp ahıra doldurdular, sonra ip getirip 45-50 kişiyi bağladılar ve köyün ortasına götürdüler. Ermeniler Behman dedeme, 'Bugün nedir?' diye soruyorlar, o da 'Kurban Bayramı' diyor. 'Siz Müslümanlar kurbanda koç kesersiniz.' diyorlar ve dedemin gözünün önünde 18 yaşındaki amcamın başını kesiyorlar, sonra da hepsini kuyuya atıp silahla tarıyorlar."

Bölgede, Ermenilerce yapılan soykırımlar üzerine çalışma yürüten Türkiye-Azerbaycan Derneği (TÜRKAZDER) Iğdır Şube Başkanı İlteriş Kağan Taşkınsu, Ermenilerin her nisanda propaganda yaptıklarını söyledi.

Propagandaların hiçbir tarihi gerçekliği olmadığını, Batı'dan alınan güçle Türkiye'yi karalamanın hedeflendiğini dile getiren Taşkınsu, şu ifadeleri kullandı:

"Tarihe baktığımızda ortada bir soykırım vardır ve bu soykırımı Ermeniler Türklere karşı yapmışlardır. Ermeniler, Iğdır, Ağrı, Van, Erzurum ve Kars'ta Türklere karşı acımasızca katliamlar yapmışlardır. Bunların kanıtları da yıllar önce bölgedeki bilimsel kazılarda ortaya çıkarılan toplu mezarlardır. Ermenistan boş tezlerle Türkiye'ye suçlamalar yapmaktadır. 1919 yılında Iğdır'da, 1992 yılında Hocalı'da soykırıma uğrayan Türklerdir, soykırımı yapanlar ise Ermenilerdir. Ne yazık ki Batı kamuoyunda bir tezatlık vardır. Soykırıma uğrayan Türkler olmasına rağmen soykırımla suçlanan Türkler olmuştur."

Ermenilerce bölgede katliam yapılan yerlerden sadece biri olan Hakmehmet köyünde, 1999'daki kazıda toplu mezarlara rastlanmış, incelemelerde Türklerin maruz kaldığı işkenceler gün yüzüne çıkarılmıştı.

Atatürk Araştırma Merkezince toplu mezarda gerçekleştirilen incelemede, çok sayıda mermi çekirdeğine rastlanmış, bu sayede, öldürülenlerin su kuyusuna atıldıktan sonra dahi silahlarla tarandığı belirlenmişti.

Araştırmalarda, Türklerin bu kuyuya atıldıktan sonra dışarı çıkmamaları için üzerilerine taş dökülüp ardından köyden getirilen bir mandanın öldürülerek taşların üstüne atıldığı tespit edilmişti.

Ayrıca toplu mezarda tamamı yanmış olan tahta parçaları, taşlar, camlar, ev eşyası, kilit ve iskeletler bulunmuştu.

Türklere ait olduğu belirlenen iskeletlerin bulunduğu toplu mezara, "Hakmehmet Köyü Kuyumezar Şehitliği" adı verilerek anıt yapılmıştı.

Bugün "Uzun Hüseyin Kuyusu" olarak anılan toplu mezar, bölgede Ermenilerce yapılan zulümleri göz önüne seriyor.

Hüseyin Yıldız