'Hukukun üstünlüğü'ne evrensel değer incelemesi

İSTANBUL (AA) - ABD'li hukuk profesörü Brian Z. Tamanaha, yaptığı çalışmada "hukukun üstünlüğü" kavramını inceliyor.

Tamaha, tam olarak anlaşılamadığı için tesis edilmesinde zorluklar yaşandığını savunduğu kavramın zayıf ve güçlü yönlerini, lehindeki ya da aleyhindeki teorik ve pratik tartışmaları gözler önüne seriyor.

The World Justice Project'in (WJP) her yıl yayımladığı "Hukukun Üstünlüğü Endeksi"ne göre Türkiye, geçen yıla göre üç basamak yükselirken, dünya genelinde hukukun üstünlüğü düşüş eğilimi gösteriyor.

Sekiz ayrı başlık altında 128 ülkenin değerlendirildiği 2020 yılı raporuna göre, sıralamada Danimarka, Norveç, Finlandiya, İsveç, Hollanda ve Almanya başı çekiyor.

Raporda Türkiye'nin 107'nci sırada yer aldığı belirtilirken Kongo, Kamboçya, Venezuela, Mısır, Afganistan, Moritanya ve Kamerun son sıraları paylaşıyor.

Hukukun üstünlüğüne bağlılığı azalan ülkelerin iyileşme gösteren ülkelerden daha fazla olduğu aktarılan raporda, bu yıl gerileme yaşayan ülkelerin bir önceki yıl da benzer bir durumda olduğu vurgulanıyor.

Bu yıl en iyi gelişme Etiyopya ve Malezya'da, en ciddi düşüş ise Kamerun ve İran'da yaşanırken, hukukun üstünlüğünün tesis edilmesini zorlaştıran en önemli faktör ise kavramın tam olarak anlaşılamaması olarak görülüyor.

"Hukukun üstünlüğü", bireysel hakların korunması, yasaların genel ve açık ifadelerle baştan ortaya koyularak eşitçe uygulanması olarak tanımlanıyor.

Herkesin savunduğu ama kavramın ne olduğu konusunda kimsenin açık ve anlaşılır bir görüşe sahip olmaması yönünden, insanın meşru özlemlerinin ve onurunun gerçeklik kazanabileceği sosyo-ekonomik düzen olarak da ifade edilen "hukukun üstünlüğü", "iyi" kavramına da benzetiliyor.

Brian Z. Tamanaha imzalı, Runik Kitap tarafından yayımlanan "Hukukun Üstünlüğü" kitabı, tam anlaşılamayan bu kavramı incelemeye alıyor.

ABD'de yılın hukuk profesörü seçilen yazar, Ali Fahri Doğan çevirisiyle yayınlanan kitapta "hukukun üstünlüğü"ne her açıdan mercek tutarak, hukukun üstünlüğünü küresel ölçekte inceliyor ve bunun evrensel bir değer olup olmadığı sorusunun cevabını arıyor.