2019 dünyada 'sokak protestolarının yılı' oldu

ANKARA (AA) - Yolsuzluk, gelir dağılımındaki adaletsizlik, seçimlerde hile iddiaları, zamlar ve özgürlük talepleri gibi nedenlerle kitlesel gösterilerin yaşandığı 2019, dünya genelinde "sokak protestolarının yılı" oldu.

Emniyet güçleriyle göstericiler arasındaki çatışma ve şiddet ile yağma olaylarının sokakları yer yer savaş alanına çevirdiği bu halk hareketlerinde yüzlerce kişi hayatını kaybetti, binlercesi yaralandı, gözaltına alındı ve tutuklandı.

AA muhabiri, Asya'dan Avrupa'ya, Güney Amerika'dan Orta Doğu'ya kadar 17 ülkede milyonlarca kişinin sokakları doldurduğu gösterilerin nedenleri ve bilançosuna ilişkin bilgileri derledi.

Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi'nde protestolar, şüphelilerin Çin ana karasına iadesini kolaylaştırmayı öngören yasa tasarının nisanda parlamentoya sunulmasıyla tetiklendi. Tasarının yasalaşması halinde kişisel özgürlüklerinin tehlikeye gireceğinden endişelenen demokrasi savunucuları, haziranda milyonlarca kişinin katıldığı protesto gösterileri düzenlemeye başladı. Tasarının geri çekilmesine rağmen barışçıl gösterilerin şiddet olaylarına evrildiği kentteki sokak olaylarında en az 5 kişi öldü, 5 binden fazla kişi gözaltına alındı.

Endonezya'da başkent Cakarta başta olmak üzere büyük şehirlerdeki öğrencilerin, yolsuzlukla mücadele ve ceza kanunundaki yeni düzenlemeleri protesto amacıyla düzenlediği gösterilerde 5 kişi yaşamını yitirdi.

Hindistan'da, Pakistan, Afganistan ve Bangladeş'ten gelen 6 dini gruba vatandaşlık yolunu açan ancak aynı durumdaki Müslüman göçmenleri kapsam dışı bırakacak şekilde değiştirilen Vatandaşlık Yasası'na karşı aralık ayında protesto gösterileri düzenlendi.

Rusya'da yaz aylarında Moskova Şehir Meclisi seçimlerine katılmak isteyen bağımsız adayların kaydının iptal edilmesi nedeniyle protesto gösterileri düzenlendi. Bazıları uzun hapis cezasına çarptırılan bin 500'den fazla protestocunun tutuklandığı olaylarda göstericiler, söz konusu tutukluların serbest bırakılması talebiyle sokak eylemlerini sürdürdü.

Çekya'nın başkenti Prag'da kasım ayında 200 binden fazla kişi, haklarında yolsuzluk iddiaları bulunan Başbakan Andrej Babis ve Adalet Bakanı Marie Benesova'nın istifası talebiyle toplandı.

Fransa'da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron yönetiminin politikalarını protesto amacıyla geçen yıl kasımda başlayan sarı yeleklilerin gösterileri, ülke tarihinin en uzun soluklu hükümet karşıtı eylemleri oldu. Akaryakıt zamlarına ve kötü ekonomik koşullara tepki olarak başlayan, daha sonra Macron yönetimine karşı gösterilere dönüşen sarı yeleklilerin eylemlerinde şimdiye kadar 11 kişi hayatını kaybetti, 4 binden fazla kişi yaralandı, 12 binden fazla gösterici gözaltına alındı ve 3 bin 163 kişi mahkum edildi.

İspanya'nın Katalonya bölgesindeki bağımsızlık yanlısı göstericiler, Yüksek Mahkemenin bağımsızlık yanlısı 9 Katalan siyasetçiye verdiği hapis cezası sonrası ekim ayında sokakları doldurdu.

Bolivya'da ekim ayındaki seçimlerden sonra La Paz kentinde halk, Devlet Başkanı Evo Morales’e karşı seçim hilesi iddiaları nedeniyle gösteri düzenledi. Morales, kasımda istifa ederek Meksika'ya iltica ederken, ülke genelindeki protestolarda en az 31 kişi yaşamını yitirdi.

Şili'deki protestolar, başkent Santiago'da, metro ücretlerinde önerilen zamlara tepki olarak başladı. Gösteriler, kısa süre sonra ülke geneline yayıldı. Şili'de halkın, gelir eşitliği, kaliteli sağlık ve eğitim hizmetlerine erişim için daha yüksek gelir talebini dile getirdiği gösterilerde en az 22 kişi öldü, 2 binden fazla protestocu gözaltına alındı.

Kolombiya'daki gösteriler, kasımda ülkede ulusal bir ekonomik planın olmayışı, yolsuzluk ve insan hakları aktivistlerinin öldürülmesi de dahil olmak üzere bir dizi sorun nedeniyle patlak verdi. Ülke genelinde yaklaşık 300 bin kişinin katıldığı protestolarda en az 5 kişi öldü, yaklaşık bin kişi yaralandı.

Ekvador'da Cumhurbaşkanı Lenin Moreno'nun akaryakıt sübvansiyonlarına son verilmesi ve memur maaşlarında kesinti öngören tasarruf tedbirleri üzerine ekim ayında protestolar başladı. Protestocular, yerli gruplar ile Ekvador hükümetinin vardığı anlaşmayla eylemlerine son verdi.

Haiti'de protestocular, şubat ayında Cumhurbaşkanı Jovenel Moise'nin istifası talebiyle başkent Port-au-Prince'de eylemlerine başladı. Göstericilerin diğer talepleri de geçici bir hükümet ve yolsuzluğa karışan yetkililerin yargılanması oldu. Ülkedeki gösterilerde eylül ayından bu yana 40 kişi öldü, 200'e yakın kişi yaralandı.

Cezayir'de Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'nın şubat ayında 5'inci dönem için tekrar aday olacağını açıklamasının ardından ülke genelinde yaklaşık 3 milyon kişi, Buteflika rejiminin yönetimden tamamen çekilmesi talebiyle sokağa çıktı. Tarihi nitelikteki kitlesel gösteriler sonucu 20 yıldır yönetimde bulunan Buteflika'nın 2 Nisan'da istifasını açıklaması sonrası 12 Aralık'ta yapılan seçimle Cezayir'in yeni Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun oldu.

Mısır'da başkent Kahire ve diğer şehirlerde üst düzey yetkililerin kişisel servet edinmek için kamu fonlarını kullanmakla suçlandığı eylüldeki protesto gösterilerinde, 11'i gazeteci olmak üzere 4 binden fazla kişi tutuklandı.

İran'da protestoların fitili, hükümetin kasımda benzin fiyatlarına yüzde 50 zam yapılacağını açıklamasıyla ateşlendi, 22 şehirde 140'tan fazla gösterici öldürüldü. Ülke genelindeki protestolarda 1000'den fazla kişi gözaltına alındı.

Irak'ta ekimden bu yana hükümete yönelik yolsuzluk iddiaları nedeniyle protesto gösterileri düzenleniyor. Başkent Bağdat ve ülkenin güneyinde yoğunlaşan sokak eylemlerinde hükümetin verilerine göre, şu ana kadar 350'den fazla kişi öldü, yaklaşık 1000 kişi yaralandı.

Lübnan'da gösteriler, hükümetin iletişime ve özellikle sosyal iletişim ağı WhatsApp uygulamasına vergi getirme girişimine tepki olarak ekimde başladı. Başbakan Saad el-Hariri, kısa sürede ülke geneline yayılan gösteriler sonucu istifasını açıkladı.

Muhabir: Tevfik Durul