Erzincan’ın İliç ilçesi Çöpler mevkiinde Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan 847, 49729 ve 20067313 ruhsat nolu Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi projesi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulan çevresel etki değerlendirme (ÇED) başvurusu uygun bulundu.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından konuya ilişkin yapılan duyuruda, “Erzincan’ın İliç ilçesi Çöpler mevkiinde Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan 847, 49729 ve 20067313 Ruhsat Nolu Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi projesi ile ilgili olarak bakanlığımıza sunulan ÇED Başvuru Dosyası Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 8. maddesi doğrultusunda incelenmiş ve uygun bulunmuş olup, projeye ilişkin ÇED süreci başlamıştır. Çevresel Etki Değerlendirmesi süreci tamamlanana kadar süreç ile ilgili her türlü bilgiler ve projeye ilişkin görüş, soru ve öneriler Erzincan Valiliğine (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilebilir.” denildi.
“Projenin teknik olmayan özeti“
Öte yandan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulan ve onay gören ÇED Başvuru Dosyasında projenin teknik olmayan özetinde şu bilgiler yer aldı:
“Anagold Madencilik San. ve Tic. A. Ş. (ANAGOLD) tarafından Erzincan ili, İliç ilçesi, Çöpler ve Sabırlı köyü civarında 847, 49729 ve 20067313 sicil numaralı işletme ruhsatlı alanlar içerisinde Çöpler Kompleks Madeni işletme faaliyetleri yürütülmektedir. Çöpler Kompleks Madeni kapsamında, açık ocak madencilik faaliyetleri ile oksitli ve sülfitli cevher çıkarılmakta, oksitli cevher yığın liçi ve Adsorpsiyon/Desorpsiyon/Geri-kazanım (ADR) tesisinde, sülfitli cevher Basınçlı Oksidasyon (BO) ünitesinde zenginleştirilerek dore altın+gümüş ve bakır keki üretimi gerçekleştirilmektedir. Projede mevcut açık ocaklarda kapasite artışı planlanmakta olup, buna bağlı olarak pasa depolama sahalarında revizyon, yığın liç tesisinde büyüme ve Atık Depolama Tesisin’de (ADT)’de kapasite artışı söz konusu olacak olup, planlanan proje Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı Projesi olarak adlandırılacaktır. Ayrıca sülfitli cevher zenginleştirme (BO Tesisi) tesisinde işletme verimliliğini artırmak için; tesise flotasyon ünitesi, su yumuşatma ünitesi ve 2 adet soğutma kulesi ilavesi yapılması planlanmaktadır. Projeye drenaj çakılı kırılması için 3 adet mobil kırıcı ilavesi ve geçirimsiz malzeme temini için kil ocağı işletimi de dahil edilecektir. Çöpler Kompleks Maden İşletmesi, Erzincan ilinin 120 km batısında, İliç ilçesinin 850 m güneybatısında, Bahçe, Çöpler ve Sabırlı köyleri civarında yer almaktadır. Sahaya en yakın yerleşim birimi 250 metre mesafede yer alan yeni Çöpler Köyü ve 250 metre mesafede yer alan Sabırlı Köyüdür. Çöpler Kompleks Maden İşletmesi 2. kapasite artışı sahası çalışma alanı 1.747,17 ha olarak belirlenmiştir. Çöpler Kompleks Madeninde kapasite artışına konu faaliyetler ve proje kapsamında maden bünyesinde gerçekleştirilmesi planlanan diğer çalışmalar aşağıda verilmektedir.
Açık ocaklarda kapasite artışı çalışmaları, pasa depolama sahalarında kapasite artışı, yığın liç sahasında büyüme (Faz-5, Faz 6 ilavesi), ADT-1’de kapasite artışı (7. Aşama inşaat, kret kotu:1280 mDSY), sülfitli cevher zenginleştirme tesisine flotasyon ünitesi ilavesi, sülfitli cevher zenginleştirme tesisi su yumuşatma ünitesi inşaası, sülfitli cevher zenginleştirme tesisi iki adet soğutma kulesi kurulumu, YLS ve ADT’de kullanılacak drenaj çakılı ve kilin kırılması ve öğütülmesi amacıyla 3 adet mobil kırıcı kullanımı (1 adet çeneli kırıcı, 2 adet darbeli kırıcı ve elek sistemi), ADT’de su yönetimi amaçlı olarak evaporatör kullanılması.
Maden sahasında yürütülen rezerv geliştirme çalışmaları sonuçları kapsamında, açık ocakların genişletilerek derinleştirilmesi, buna bağlı olarak da pasa depolama alanlarında büyüme ve yığın liç sahasında da üretime bağlı olarak genişleme (Faz-5 ve Faz-6 inşası) söz konusu olacaktır. Sülfitli cevher zenginleştirme tesisi atıkları 1. Aşama inşası tamamlanmış olan Atık Depolama Tesisi’nde (ADT) nihai olarak depolanmaktadır. 2. kapasite artışı projesi ile ADT kapasite artışı planlanmaktadır. Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı Projesi ile 1.747,17 ha olarak belirlenen ÇED alanı içerisinde 1.040,72 ha’lık bölümünde faaliyetler sürdürülecektir.
Çöpler Kompleks Madeni için ilk Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) çalışmaları 2007-2008 tarihlerinde yürütülmüş ve hazırlanan ÇED Raporuna, 16 Nisan 2008 tarihinde “ÇED olumlu” kararı verilmiştir. Mevcut işletme için 2008 ÇED olumlu kararına ek olarak; Mobil Kırıcı tesisinin işletilmesi için alınmış olan 10 Nisan 2012 tarihli ÇED Olumlu kararı ile SART tesisi ilavesi, Çöpler ekonomik olmayan kaya (pasa) sahasının depolama kapasitesinin arttırılması ve açık ocak madencilik faaliyetlerinde kapasite artışının gerçekleştirilmesi için 17 Mayıs 2012 tarihli ÇED Olumlu kararı bulunmaktadır. Çöpler maden sahasında tespit edilen sülfitli cevherin çıkarılması ve zenginleştirilmesi amacıyla projede kapasite artışı çalışmaları yürütülmüş ve bu amaçla hazırlanan ÇED Raporuna 24 Aralık 2014 tarihinde “ÇED Olumlu” kararı verilmiştir.
2. kapasite artışı proje ömrü 19 yıl olarak belirlenmiş olup, tesisin işletilmesi aşamasında oluşabilecek çevresel etkiler; toz ve gürültü oluşumu, proses kaynaklı atık oluşumu, çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu ve katı atık oluşumudur. İşletme süresince meydana gelecek atıklar, Çöpler Kompleks Maden İşletmesinde uygulanmakta olan atık yönetimi prosedürleri çerçevesinde ve mevzuat hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Oluşacak evsel nitelikli atık sular paket arıtma tesisinde arıtılacaktır.
Madende ilk dore külçe üretimi 2010 yılı sonunda gerçekleştirilmiştir. 2014 ÇED Raporu çalışmaları ile değerlendirilen sülfitli cevher zenginleştirme tesisi ve ADT tesisi için mühendislik çalışmaları, proje onayı, gerekli izinlerin alınması ve inşaat faaliyetleri 2015-2018 yılları arasında yürütülmüş ve 2018 yılı son çeyreğinde sülfitli cevher zenginleştirme faaliyetlerine başlanmış ve halihazırda devam etmektedir. Maden sahası civarında Alacer’in grup şirketlerine ait diğer maden sahalarından çıkarılan oksitli cevher, sahaya taşınmakta ve burada zenginleştirilmektedir.
Çöpler Kompleks Madeni için gerekli maksimum güç ihtiyacı 22.465 kW olarak belirlenmiştir. Maden faaliyetleri için gerekli enerji, alınan izinler doğrultusunda 154 KV’lık Sivas ili Divriği ilçesi Demirağ Trafo merkezinden temin edilmektedir. Madende oluşan evsel nitelikli atık sular yapımı tamamlanmış olan atık su arıtma tesisinde arıtılmaktadır. Maden işletme sahasının içerisinde kalan Çöpler köyü, yeni yerleşim yerine taşınmıştır. Yığın liç alanının tabanında kullanılacak drenaj çakıl ihtiyacının karşılanması için sahaya bir kırıcı sisteminin kurulması gerekmiş, ihtiyaç duyulan üretim kapasitesi nedeniyle de Mobil Kırma-Eleme Tesisi (MKET) için yeni bir ÇED süreci başlatılmış ve 10 Nisan 2012 tarihli “ÇED Olumlu” kararıyla söz konusu MKET kullanılmaya başlanmıştır.
Cevherde bulunan yüksek bakır içeriği, yığın liç prosesinde kullanılan siyanür tüketimini arttırmakta ve karbon sirkülasyonunda altın ve gümüş adsorbsiyonunun verimini düşürmektedir. Projede siyanür tüketimini azaltmak ve karbon adsorbsiyonunun verimliliğini arttırmak amacıyla SART Tesisi (Sulfidization-Sülfürleştirme, AcidificationAsitleştirme, Recycling of cyanide - Siyanürün geri kazanımı, Thickening of precipitate- Çökeltinin yoğunlaştırılması) 17 Mayıs 2012 tarihli “ÇED Olumlu” kararı ile sisteme dâhil edilmiştir. Devam eden rezerv geliştirme çalışmalarına bağlı olarak pasa depolama sahalarında da değişikliğe gidilmesi gerekmiş, 17 Mayıs 2012 tarihli “ÇED Olumlu” kararı ile Çöpler Pasa Depolama Sahasının kapasitesi artırılarak maden sahasının çit alanı 686,7 ha’dan 737,34 ha’a çıkarılmıştır.
2008 yılı ÇED Raporu kapsamında açık ocak üretimi ile 11 yıl sürdürülecek işletme faaliyetleri ile yaklaşık 100 milyon ton pasa ve 52 milyon ton cevher çıkarılması planlanmıştır. 2012 yılında yürütülen kapasite artışı çalışmaları sonucunda ise açık ocak madencilik faaliyetleri ile çıkarılması planlanan cevher ve pasa miktarları toplamda aynı kalmak üzere, üretim hızının artırılarak oksitli zonda gerçekleştirilecek madencilik çalışmalarının 7 yıl içerisinde tamamlanması hedeflenmiştir. Çöpler Kompleks Madeni için 2008 yılı ÇED raporunda belirtilen günlük 15.500 ton cevher üretim kapasitesi, 17 Mayıs 2012 tarihli “ÇED Olumlu” kararı ile 23.500 ton/gün’e çıkarılmıştır. 2014 ÇED Raporu çalışmaları ile oksitli ve sülfitli cevher üretimi açık ocaklarının genişletilerek derinleştirilmesi, yeni pasa depolama sahalarının oluşturulması, Yığın Liç Sahasında (YLS) genişleme, cevher hazırlama ve zenginleştirme tesisi (sülfitli cevher zenginleştirme tesisi) ve proses atıklarının depolanacağı Atık Depolama Tesisi (ADT) inşası planlanmıştır. Geçen süreçte sülfitli cevher zenginleştirme tesisi inşası amaçlı mühendislik çalışmaları, gerekli izinlerin alınması, tesisin inşası ve işletmeye geçirilmesi faaliyetleri gerçekleştirilmiş ve sülfit cevher zenginleştirme tesisi 2018 yılında devreye alınmıştır. ADT inşası öncesinde uygulama projesi onayı alınmış, 1. Aşama inşaat faaliyetleri tamamlanmış ve sülfitli cevher zenginleştirme işlemleri ile oluşan proses atıkları ADT’de depolanmaya başlanmıştır. Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı Projesi ile halihazırda işletmede olan açık ocaklarda kapasite artışı planlanmaktadır. 2. Kapasite artışı çalışmaları ile açık ocaklardan Ana zon ve Manganez zonu ocaklarında genişleme söz konusu olacaktır. Mermer kontak zonu doğu bölümünde işletilen açık ocakta üretim faaliyetleri tamamlanmıştır. Mermer kontak zonu açık ocağı kapasite artışı ile birlikte güney tarafından genişleyecektir.
Açık ocaklarda kapasite artışı çalışmaları ile birlikte pasa depolama sahalarında da kapasite artışı ve/veya değişiklikler söz konusu olacaktır. Bunlardan Güney (SE) Pasa Depolama Sahasında, pasa depolama çalışmaları tamamlanmıştır. Yukarı Çöpler (UC) Pasa Depolama Sahası, 2. Kapasite artışı çalışmaları ile planlanan açık ocak büyüme alanında kalacağından burada pasa depolaması yapılmayacaktır. Yukarı Çöpler (UC) Pasa Depolama Sahasında depolanması planlanan pasa, Aşağı Çöpler Batı (LCW) pasa depolama sahasında depolanacaktır. Üretimi tamamlanan Mermer Kontak Zonu doğu kesiminde açık ocak çukurunun pasa depolama alanı olarak kullanımı ile geri doldurulması planlanmaktadır. Halihazırda pasa depolama çalışmaları Batı (WD) Pasa Depolama Sahasında devam etmektedir. 2. Kapasite artışı çalışmaları ile açık ocaklarda artacak üretim faaliyetleri ile artacak pasa malzeme depolama ihtiyacı için ilave olarak Aşağı Çöpler Batı (LCDW) pasa depolama sahasının kapasitesinin artırılması planlamaktadır.
Çöpler Projesi kapsamında açık ocaklardan çıkarılan oksitli cevher; yığın liç ve ADR tesisinde zenginleştirilmektedir. Açık ocaklarda kapasite artışı çalışmaları ile birlikte yığın liç tesisinde büyüme planlanmaktadır. 2014 ÇED Raporu çalışmaları kapsamında yığın liç tesisi 73 Mton kapasiteli ve 5 fazlı olarak planlanmıştır. Yığın liç sahası halihazırda 4 faz olarak inşa edilmiş olup toplam kapasitesi 58 Mton cevherdir. 2. Kapasite Artışı Projesi kapsamında; 2014 yılında planlanmış 5. fazda değişikliğe gidilerek toplam kapasitesi 27,3 Mton olan yeni Faz-5 ve Faz-6 inşaatlarının yapılması ve toplam liç sahası kapasitesinin 85,3 Mton cevhere çıkarılması planlanmaktadır. 2019 Kasım ayı sonu itibariye yığın liç sahasında depolanan cevher miktarı 53.737.320 ton olarak gerçekleşmiştir. Yığın liç sahası tabanında Maden Atıkları Yönetmeliği ile belirlenen niteliklerde sızdırmaz tabakalar inşa edilecektir. Yığın liç sahasında büyüme ile birlikte solüsyon havuzlarında kapasite artışı ve mevcut yeraltı patlayıcı deposunun taşınması söz konusu olacaktır.”