Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın duyurduğu Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), kıdem tazminatı haklarını güvence altına alırken çalışanlara ek gelir kapısı açacak. Yeni sistem, hem mevcut hakları koruyacak hem de emeklilikte daha yüksek gelir elde etmeyi mümkün kılacak.
Kıdem Hakları Artık Güvence Altında
Orta Vadeli Program'da da yer alan TES sistemi, çalışanların kazanılmış kıdem tazminatı haklarını koruyacak. İstifa eden işçilerin haklarını alabilmesi sağlanarak yıllardır süren dava süreçlerine son verilecek. 1 Ocak 2022'den sonra kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde işten ayrılan çalışanlar, geçmiş döneme ait kıdemlerini de alabilecek.
İşverenlerden Maaşın Yüzde 3'ü Katkı
Mevcut yüzde 5,33'lük (19 gün) kıdem hakkı aynen devam edecek. Buna ek olarak işverenler, çalışan adına her ay brüt maaşın yüzde 3'ünü bireysel fon hesabına yatıracak. Böylece istifa eden bir çalışan hem kıdem tazminatını hem de fon hesabındaki birikimini kazanılmış hak olarak yanında götürebilecek.
60 Yaşta Emeklilik, Ek Gelir İmkanı
TES'te katılımcılar 60 yaşını doldurduklarında emekliliğe hak kazanacak. Hesaptaki birikimden talep edenlere yüzde 25'e kadar toplu ödeme yapılabilecek. Asgari ücretli bir çalışan 25 yıl sistemde kaldığında, TES sayesinde emekli maaşına 300 ila 566 lira arasında ek gelir eklenecek.
Özel Durumlarda Erken Çekim İmkanı
60 yaşını doldurmayan katılımcılar da ilk konut alımı, evlilik, ağır hastalık veya işsiz kalma gibi durumlarda birikimlerinin yüzde 10'una kadar çekim yapabilecek.
Kıdem Tazminatı Davalarına Son
Yeni sistem, hem çalışanların kıdem haklarını güçlendirmeyi hem de iş dünyasında sıkça karşılaşılan kıdem tazminatı davalarının önüne geçmeyi amaçlıyor. TES, sosyal güvenlik sistemine tamamlayıcı bir rol üstlenerek çalışanların emeklilikte daha yüksek gelir elde etmesine katkı sağlayacak.
Uygulama Tarihi ve Zorunluluk Durumu
TES'in 2025'in son çeyreği itibarıyla yürürlüğe girmesi planlanıyor. Sistem büyük ihtimalle zorunlu olacak; herkesin katılımı öneriliyor. Sisteme giriş çıkış şartları net değil; bazı durumlarda (evlilik, işsizlik, ağır hastalık, ilk konut alımı gibi) birikimlerin bir kısmının alınmasına imkân verilebileceği belirtiliyor.
Potansiyel Etkiler ve Dezavantajlar
Avantajlar:
* Emeklilikte gelirin düşme riskine karşı ek güvence.
* Çalışanlara kıdem tazminatı haklarının daha sistemli şekilde korunması.
* Bireysel tasarrufların artması, fon işletmeciliği ve finans sektörüne kaynak sağlanması.
* Yaşam standardının korunması; emeklilik sonrası gelir belirsizliğinin azaltılması.
Dezavantajlar / Riskler:
* Maaşlardan yapılacak kesintiler çalışan için yük hissi oluşturabilir.
* Fon performansı, enflasyon, yatırım getirisi gibi faktörlere bağlı olarak birikim tutarı beklendiği gibi olmama riski var.
* Mevcut sistemlerle geçişin düzgün yapılmaması durumunda hak kayıpları ya da belirsizlikler yaşanabilir.
* Zorunlu bir sistem olması halinde bireysel tercihlerin sınırlandırılması ve "zorunluluğa" yönelik tepki oluşması ihtimali.
Emeklilik Şartları / Yaş ve Süre
Önerilere göre, TES'ten faydalanabilmek için en az 10 yıl prim ödeme şartı öne çıkıyor. Emeklilik yaşı için de önerilen rakamlar var; bazı kaynaklarda 56 yaş, bazılarında 60 yaş gibi seçenekler gündemde.
Kimleri Kapsıyor / Kimler Yararlanacak
TES, özel sektör çalışanları (4/A), kamu çalışanları (4/C) gibi farklı statülerdekileri kapsayabilir. Bağ-Kur'lu çalışanlar (4/B) konusunda farklı görüşler var; bazı yazılarda Bağ-Kur'luların ilk aşamada sistemin dışında kalacağı belirtiliyor. Her statüdeki çalışanların katılımının zorunlu olması bekleniyor; sistemden çıkış seçenekleri daha sınırlı olabilir.